Choroby cywilizacyjne a styl życia

Choroby cywilizacyjne, inaczej choroby społeczne, to schorzenia związane z rozwojem cywilizacji, także trybem życia. Nie są zakaźne, dotykają osoby w różnym wieku, szerzą się globalnie, przez co stają się coraz bardziej istotną kwestią społeczną. Mówi się, że są epidemią XXI wieku. Skutki chorób cywilizacyjnych na społeczeństwo, ale i zdrowie pacjentów, mogą być poważne.

Najgroźniejsze choroby cywilizacyjne odpowiadają za znaczące pogorszenie jakości codziennego funkcjonowania. Często prowadzą do niepełnosprawności czy utraty samodzielności, są także przyczyną przedwczesnych zgonów. Stają się również coraz większym obciążeniem dla systemu ochrony zdrowia.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Jakie są najczęstsze choroby cywilizacyjne? To:

• choroby metaboliczne (np. cukrzyca, insulinooporność, otyłość i nadwaga),
• choroby sercowo-naczyniowe (np. nadciśnienie, miażdżyca, choroba niedokrwienna serca, udar mózgu, zawał mięśnia sercowego, zwężenie tętnic, tętniaki),
• choroby układu oddechowego (np. astma oskrzelowa, POChP, czyli przewlekła obturacyjna choroba płuc, rak płuc, rak przełyku, nowotwory głowy i szyi),
• choroby układu pokarmowego (np. choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy, choroba refluksowa przełyku, nieswoiste zapalne choroby jelit, kamica nerkowa, nadwrażliwość pokarmowa, nietolerancja pokarmowa),
• osteoporoza,
• alergie,
• choroby neurodegeneracyjne (np. choroba Alzheimera, choroba Parkinsona),
• choroby autoimmunologiczne (np. Hashimoto),
• niektóre nowotwory (np. rak płuc, rak jelita grubego, rak żołądka i wątroby, rak sutka, rak macicy, rak gruczołu krokowego, rak trzustki),
• zaburzenia psychiczne (np. zaburzenia lękowe, depresja, ale również anoreksja, alkoholizm, narkomania).

Co wpływa na rozwój chorób społecznych? Według badaczy są one skutkiem kombinacji różnych czynników, w tym genetyki, fizjologii, środowiska i zachowań.

Obserwacje i najnowsze badania nad chorobami cywilizacyjnymi dowiodły, że ich przyczyną jest głównie zanieczyszczenie środowiska naturalnego (powietrza, wody, gleby), uprzemysłowienie, hałas, promieniowanie jonizujące i inne czynniki, przed którymi człowiek nie może się specjalnie chronić. To tak zwane przyczyny pośrednie.

Jednocześnie wiadomo, że na rozwój chorób cywilizacyjnych wpływają także przyczyny bezpośrednie, zależne od stylu życia i dokonywanych codziennie wyborów.

Jakie składowe stylu życia mają wpływ na choroby cywilizacyjne? Bez wątpienia do ich rozwoju przyczynia się niska aktywność fizyczna (tzw. siedzący tryb życia), nieodpowiednia dieta, brak odpoczynku, przewlekłe narażanie się na stres i stosowanie używek (np. palenie papierosów, nadużywanie alkoholu).

Dieta a choroby cywilizacyjne

Znaczący udział w rozwoju chorób cywilizacyjnych ma nieodpowiednia dieta: bogata w energię, cukry, tłuszcze zwierzęce, sól, produkty wysoko przetworzone, a uboga w warzywa.

Wpływ obciążenia genetycznego populacji w rozwoju chorób cywilizacyjnych szacowany jest na zaledwie kilkanaście procent.

Jak zapobiegać chorobom cywilizacyjnym? Najważniejsza jest zmiana trybu życia na bardziej higieniczny. Podstawa to dobrze zbilansowana i urozmaicona dieta, regularna aktywność fizyczna, odpoczynek, zarządzanie stresem (unikanie i łagodzenie napięcia), ograniczenie używek.

Ważne są także regularne wizyty kontrolne u lekarza oraz badania profilaktyczne, pozwalające na wczesne wykrywanie chorób i zapobieganie ich rozwojowi (np. ciśnienie krwi, morfologia, poziom glukozy we krwi, lipidogram, panel wątrobowy i inne, w zależności od płci, wieku, stanu zdrowia).

Nie mniej istotna jest edukacja na temat higienicznego stylu życia i jego znaczenia dla zdrowia czy zapobiegania chorobom. Świadomość w tym zakresie to kluczowy element profilaktyki schorzeń cywilizacyjnych oraz zdrowego starzenia się.