Badania profilaktyczne — wczesne wykrywanie chorób

Badania profilaktyczne to laboratoryjne testy diagnostyczne, ale także badania obrazowe, specjalistyczne oraz fizykalne, które nie tylko dostarczają informacji na temat stanu zdrowia, ale i pozwalają wykryć różne nieprawidłowości. Te mogą wskazywać na rozwój mniej lub bardziej groźnego schorzenia, często w początkowym stadium.

Dlaczego warto robić badania profilaktyczne? Wczesne wykrycie patologii pozwala na szybkie podjęcie działań, które pozwalają zahamować rozwój chorób nowotworowych czy metabolicznych, układu oddechowego czy układu krążenia, jeszcze przed pojawieniem się objawów. To z kolei zwykle przekłada się na sukces terapeutyczny i uniknięcie długotrwałego, często znacząco mniej skutecznego leczenia.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Wśród badań profilaktycznych dla osób dorosłych, ale i dzieci, znajdują się bardzo różne badania: laboratoryjne z krwi, moczu i kału, także badania obrazowe i specjalistyczne. Jakie badania wykonywać?

Nieco inne badania są zalecane kobietom i mężczyznom, ludziom młodym i w podeszłym wieku, osobom obciążonym i nieobciążonym genetycznie (np. kobiety będące w grupie ryzyka raka piersi, mężczyźni z grupy ryzyka chorób prostaty).

Jeśli chodzi o badania laboratoryjne z krwi u dorosłych, najczęściej zleca się:

• morfologię krwi — podstawowe badanie diagnostyczne, które pozwala ocenić składniki krwi (służy ocenie stanu zdrowia, umożliwia wykrycie schorzeń związanych z niedokrwistością, nowotworami, stanami zapalnymi czy zaburzeniem krzepnięcia),
• badanie krwi na poziom cholesterolu (ocena ryzyka chorób sercowo-naczyniowych),
• badanie poziomu glukozy we krwi (diagnostyka cukrzycy),
• badania na obecność wirusa HIV (screening w kierunku zakażenia).

Badania profilaktyczne dla kobiet i mężczyzn

Najważniejsze badania profilaktyczne dla kobiet to:

• mammografia – badanie piersi w celu wykrycia raka,
• cytologia – wymaz z szyjki macicy, badanie pod kątem obecności komórek rakowych,
• USG ginekologiczne – ocena narządów rodnych,
• test na obecność wirusa HPV – ocena ryzyka raka szyjki macicy.

Typowe badania profilaktyczne dla mężczyzn to badanie PSA (antygen swoisty dla prostaty) – ocena stanu prostaty i badanie prostaty (rektalne) – ocena zdrowia prostaty.

Badania profilaktyczne dla seniorów

Osoby, które ukończyły 65. rok życia, z uwagi na wyższe ryzyko zachorowania na wiele poważnych schorzeń (nowotwory złośliwe, ale i choroby neurodegradacyjne oraz wiele innych, związanych ze starzeniem organizmu), powinny pozostawać pod opieką lekarzy i wykonywać zlecane przez nich badania profilaktyczne.

W starszym wieku, oprócz podstawowych procedur, zaleca się wiele rózncyh badań, o czym decyduje lekarz. Wskazane jest oznaczenie PSA (mężczyźni), badanie cytologiczne oraz mammografia (kobiety) czy przesiewowe badania kolonoskopowe.

Kiedy zgłosić się na badania profilaktyczne? Zdecydowanie przed pojawieniem się niepokojących symptomów. Najlepiej więc wykonywać je cyklicznie, na przykład co roku czy co dwa bądź trzy lata. Wiele zależy od wieku, ale i konkretnego badania. Co to znaczy?

W prawidłowych warunkach, przy nieobciążonym wywiadzie chorobowym, młode osoby dorosłe (do 30. roku życia) powinny co rok warto wykonać takie badania jak morfologia krwi, OB, poziom glukozy, badanie moczu, cytologia, a co 3-5 lat lipidogram. Osoby pomiędzy 30. a 40. rokiem życia powinny co rok kontrolować takie same parametry (jak wymienione wyżej) plus lipidogram. Co 3 lata zaś sprawdzić poziom elektrolitów.

Pacjenci pomiędzy 40. a 50. rokiem życia – co rok powinny wykonywać takie badania jak: morfologia krwi, OB, poziom glukozy, badanie moczu, cytologia, lipidogram oraz badanie krwi w kale, a co 3 lata badanie poziomu elektrolitów, badanie TSH, badanie estradiolu i FSH u kobiet oraz badanie PSA u mężczyzn.

Osoby powyżej 50. roku życia do powyższego panelu badań powinny co rok dołączyć badania: poziom wapnia i fosforanów u kobiet, badanie PSA u mężczyzn, badanie magnezu i kwasu moczowego, poziom albuminy i kreatynin. Co 2 lata obowiązkowa powinna być mammografia i co 3 lata cytologia u kobiet. Raz na 10 lat warto zrobić kolonoskopię.

W Polsce funkcjonuje wiele programów ukierunkowane na wykrywanie różnych chorób. W ich ramach można wykonywać bezpłatne badania i konsultacje. To na przykład

• program profilaktyki gruźlicy,
• program badań prenatalnych,
• program profilaktyki chorób układu krążenia,
• program profilaktyki chorób odtytoniowych/przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP),
• program wczesnego wykrywania raka piersi,
• program profilaktyki raka szyjki macicy,
• pogram badań przesiewowych dla wczesnego wykrywania raka jelita grubego.

Zdecydowanie warto z nich korzystać.