Choroby neurodegeneracyjne - w jaki sposób zmniejszyć ryzyko ich wystąpienia?

Choroby neurodegeneracyjne to schorzenia, które stanowią grupę wrodzonych lub nabytych dysfunkcji układu nerwowego. Ich istotą jest stopniowa utrata komórek nerwowych, stąd patologia ma charakter postępujący.

Jakie są najczęstsze choroby neurodegeneracyjne? To:

• choroba Alzheimera,
• choroba Parkinsona,
• pląsawica Huntingtona,
• stwardnienie zanikowe boczne (ALS),
• rdzeniowy zanik mięśni.

Rozpoznawana jest także choroba Alpersa, choroba Alexandra, choroba Canavan, choroba Refsuma, choroba Pelizaeusa-Merzbachera, choroba Spielmeyera-Vogta-Sjögrena i ataksja rdzeniowo-móżdżkowa, również zespół Cockayne’a, zespół ataksja-teleangiektazja oraz postępujące porażenie nadjądrowe.

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Choć dokładne przyczyny chorób neurodegeneracyjnych wciąż nie są w pełni poznane, to wiadomo, że mają one związek z:

• nieprawidłowym gromadzeniem się białek w mózgu, co prowadzi do uszkodzenia neuronów,
• stresem oksydacyjnym i uszkodzeniami mitochondrialnymi,
• przewlekłym stanem zapalnym,
• zaburzeniami metabolizmu i cukrzycą,
• urazami mózgu,
• zaburzeniami funkcji barier ochronnych krew-mózg.

Na wyższe ryzyko rozwoju schorzeń w dużej mierze wpływa styl życia, w tym dieta, palenie papierosów, nadmierne spożycie alkoholu, siedzący tryb życia, przewlekły stres, zanieczyszczenie powietrza. Dostrzegana jest również rola genetyki w chorobach neurodegeneracyjnych (predyspozycje do wystąpienia poprzez mutacje w specyficznych genach np. w pląsawicy Huntingtona czy chorobie Alzheimera).

Choroby neurodegeneracyjne wywołują wiele różnych objawów, które wynikają z uszkodzenia struktur neurologicznych związanych z funkcjami poznawczymi, ruchowymi i sensorycznymi. Może to być stopniowe pogarszanie się funkcji poznawczych (pamięć, zdolność koncentracji, myślenie), ale i drżenie, spowolnienie ruchów i sztywność mięśni bądź zaburzenia mowy, nastroju i funkcji autonomicznych.

Charakterystyczne dla schorzeń neurodegeneracyjnych jest to, że przez długi czas rozwijają się bezobjawowo, z czasem manifestują się, postępując stopniowo, obniżając komfort codziennego funkcjonowania, często prowadząc do niepełnosprawności oraz utraty samodzielności.

W jaki sposób zmniejszyć ryzyko wystąpienia choroby neurodegeneracyjnej? Ponieważ przyczyny tego rodzaju schorzeń są kombinacją uwarunkowań genetycznych oraz procesów starzenia, ale i czynników środowiskowych, można podejmować działania mające na celu zapobieganie im. Co można robić, a czego unikać?

Najważniejsza jest dieta wspierająca zdrowie mózgu. Dużym uznaniem wśród specjalistów cieszy się dieta śródziemnomorska oraz dieta MIND (kompilacja diety śródziemnomorskiej i DASH).

Ich kluczowe elementy to znaczący udział warzyw i owoców, ryb i owoców morza, zdrowych tłuszczów (np. oliwa z oliwek), roślin strączkowych, produktów pełnoziarnistych zbożowych oraz bogatych w antyoksydanty (witamina C, E oraz polifenole). Duże znaczenie ma ograniczenie czerwonego mięsa, cukru, soli i kofeiny, alkoholu oraz przetworzonej żywności.

Chcąc zapobiegać chorobom neurodegeneracyjnym dobrze również zadbać o suplementy diety, które wspierają zdrowie mózgu i układu nerwowego. To na przykład witamina D i kwasy tłuszczowe omega-3 (EPA i DHA).

Kolejnym elementem profilaktyki jest regularna aktywność fizyczna, zwłaszcza ćwiczenia aerobowe, takie jak chodzenie, bieganie czy pływanie, ponieważ usprawniają krążenie (przepływ krwi do mózgu), ale i wspierają tworzenie nowych połączeń nerwowych.

Nie mniej istotna jest aktywność umysłowa (czytanie książek, rozwiązywanie krzyżówek, naukę języków obcych, gry logiczne i łamigłówki) oraz utrzymywanie kontaktów społecznych, a także zarządzanie stresem, czyli szeroko rozumiane dbanie o zdrowie psychiczne (unikanie stresu, a ponieważ zwykle jest to trudne, skuteczne łagodzenie go). Pomóc mogą medytacje, spacery, wycieczki w plener (np. do lasu), praktykowanie jogi, ale i prace w ogrodzie. Ważne jest, aby spać od 7 do 9 godzin, dbając o higienę snu i stały rytm (dobrze jest chodzić spać i budzić się o tej samej porze, także w weekendy).

Kluczowe jest także utrzymanie optymalnego ciśnienia krwi, poziomu cholesterolu i cukru we krwi, także prawidłowej masy ciała. Ważne są regularne badania kontrolne u lekarza oraz leczenie schorzeń przewlekłych.