Wiek biologiczny - jak go poprawić?

Wiek biologiczny jest pojęciem, które odnosi się do stanu zdrowia i rozwoju organizmu w porównaniu do jego wieku metrykalnego. Parametr umożliwia ocenę organizmu człowieka w porównaniu do standardów wyznaczonych przez normy rozwojowe, stanowiące średnią wartość danej cechy dla określonej grupy wiekowej. Innymi słowy wiek biologiczny jest używany, aby określić prawdziwą kondycję zdrowotną danej osoby. Może być zarówno niższy od wieku metrykalnego (gdy zachowane są zasady zdrowego stylu życia, odżywiania, regularna aktywność fizyczna) lub wyższy.

Co interesujące, można mówić o wieku zębów, wieku kostnym, wieku wątroby. Nie dość bowiem, że każdy starzeje się w swoim tempie, zmianom w różnym stopniu ulegają także narządy wewnętrzne w obrębie jednego organizmu,

Wiek biologiczny uwzględnia czynniki genetyczne, styl życia, odżywianie i środowisko, ale i różnice w tempie wzrostu, starzenia się i ogólnej kondycji fizycznej. Oznacza to, że wpływa na niego kilka czynników, takich jak:

• wysokość, waga, skład ciała oraz rozwój układu kostnego,
• kondycja i funkcjonowanie organów i układów w organizmie (np. wydolność serca, metabolizm, zdrowie płuc, stan układu immunologicznego, stan wątroby),
• dieta, aktywność fizyczna i inne elementy stylu życia, w tym poziom stresu czy używki (np. palenie papierosów, picie alkoholu).

Dalsza część artykułu pod materiałem wideo

Wiek biologiczny może być przyspieszony przez czynniki i sytuacje, które mają wpływają na zdrowie i kondycję organizmu.

Choć duże znaczenie mają genetyczne predyspozycje do szybszego starzenia się i zapadania na konkretne choroby (co może wpływać na wiek biologiczny), za przyspieszone starzenie w dużym stopniu odpowiada:

• nieodpowiednia dieta, uboga w składniki odżywcze, zasobna w przetworzone produkty spożywcze, tłuszcze trans, cukier, co może prowadzić do niedoborów żywieniowych i rozwoju chorób dietozależnych,
• brak aktywności fizycznej, co prowadzi do osłabienia mięśni, zaburzeń odporności, zwiększenia tkanki tłuszczowej, problemów z układem sercowo-naczyniowym,
• długotrwały stres. Ponieważ wiąże się z wydzielaniem kortyzolu, wpływa na zdrowie psychiczne i fizyczne, przyspiesza procesy starzenia się.
• paleniu tytoniu i nadużywaniu alkoholu. Używki przyspieszają proces starzenia, prowadzi do uszkodzenia wątroby, układu nerwowego, oddechowego, sercowo-naczyniowego, skóry,
• niedostateczna ilość snu prowadząca do obniżenia odporności, problemów z koncentracją, kiepskiego samopoczucia, brak regeneracji organizmu,
• zaburzenia metaboliczne, takie jak insulinooporność, cukrzyca,
• choroby przewlekłe, takie jak otyłość, nadciśnienie, choroby serca,
• zaburzenia i choroby psychiczne, na przykład depresja, nerwica lękowa,
• zanieczyszczenie środowiska, ekspozycja na toksyny, chemikalia w żywności, co może prowadzić do uszkodzenia komórek.

Istnieją różne metody oceny wieku biologicznego, które wymagają uwzględnienia wielu czynników. Do jego szacowania stosowane są także różne skale i wskaźniki (np. wiek metaboliczny, który określa, w jakim stopniu tempo metabolizmu i ogólna kondycja organizmu odpowiadają przeciętnej osobie w danym wieku).

Jakie badania określają wiek biologiczny? To między innymi wzory matematyczne, analiza wskaźników zdrowotnych, funkcjonalne testy na wiek biologiczny (np. testy wydolnościowe czy sprawności ruchowej), badania krwi (np. badanie długości telomerów), analiza składu ciała czy ocena stanu zdrowia psychicznego. Dostępne są także kalkulatory wieku biologicznego.

Znając czynniki wpływające negatywnie na wiek biologiczny, warto wiedzieć, co robić, a czego unikać, by go obniżyć. Najważniejsze jest wprowadzenie zdrowych nawyków i zmiana stylu życia na bardziej higieniczny. Pomóc może:

• zróżnicowana, dobrze zbilansowana dieta z dużą ilość świeżych owoców i warzyw, ryb, chudego mięsa, roślin strączkowych i orzechów oraz zdrowych tłuszczów. Ważne jest unikanie przetworzonej żywności bogatej w cukier, tłuszcze trans i sól.
• regularna aktywność fizyczna. Zalecane są ćwiczenia aerobowe (np. szybki marsz, jazda na rowerze czy pływanie), trening siłowy, ale i spacerowanie, taniec, nordic walking, joga czy pilates.
• odpowiednia ilość snu, to jest 7-9 godzin snu nocnego,
• unikanie stresu lub obniżanie go poprzez medytację, jogę, mindfulness, spędzanie czasu na łonie natury,
• unikanie używek,
• regularne badania i konsultacje lekarskie,
• utrzymywanie kontaktu z bliskimi i przyjaciółmi.

Określenie wieku biologicznego może być pomocne w rozpoznaniu ryzyka chorób przewlekłych. To pozwala wdrożyć odpowiednią profilaktykę, zwykle w zakresie stylu życia, co nie tylko wpływa na poprawę jakości funkcjonowania i samopoczucie, ale i zapobiega rozwojowi niebezpiecznych schorzeń.