Przyspieszają starzenie i osłabiają odporność. Te produkty omijaj z daleka

Wpływ przetworzonej żywności na zdrowie jest kwestią, która wymaga uwagi. Warto jednak wiedzieć, że nie każdy produkt, który został przetworzony, ma negatywny wpływ na zdrowie. Ta reguła dotyczy wysoko przetworzonych produktów spożywczych i napojów.

Żywność przetworzona obejmuje produkty, które zostały poddane jakiejkolwiek obróbce technologicznej (np. gotowanie, mrożenie, pasteryzacja, fermentacja). Są to więc mrożone warzywa, jogurty naturalne czy pieczywo pełnoziarniste, które stanowią element wartościowej diety. Ważne, by były to artykuły spożywcze o prostym składzie i oparte na naturalnych procesach przetwarzania, bez sztucznych dodatków oraz dużych ilości soli, cukru czy tłuszczu.

Wysoko przetworzona żywność poddawana jest zaawansowanej obróbce technologicznej i procesom przetwarzania, których celem jest przedłużenie trwałości, poprawa smaku i wyglądu oraz zwiększenie szeroko rozumianej atrakcyjności konsumenckiej. Wiąże się to z obecnością wielu substancji, które mogą szkodzić.

Wysoko przetworzona żywność zawiera substancje pozyskiwane z żywności (np. gluten, laktoza, kazeina, serwatka), ale i te, które pochodzą z modyfikacji składników żywności (np. izolat białka sojowego, maltodekstryna, cukier inwertowany, oleje uwodornione, hydrolizowane białka, wysokofruktozowy syrop kukurydziany).

Najbardziej przetworzone produkty zawierają także barwniki, stabilizatory, aromaty, wzmacniacze smaku i zapachu oraz konserwanty. Są też zwykle bogate w cukier i sól oraz tłuszcze nasycone i tłuszcze trans.

W grupie żywności wysoko przetworzonej znajdują się różne produkty, które układają się w bardzo długą listę. Znajdują się na niej:

• słodycze, np. batony, wafelki, cukierki, ciastka,
• słone przekąski, np. chipsy, chrupki, paluszki, krakersy,
• napoje, np. słodzone napoje gazowane, energetyki i napoje izotoniczne, napoje w proszku (np. rozpuszczalne kakao), gotowe koktajle mleczne i owocowe z dodatkiem cukru,
• dania gotowe, np. mrożona pizza, dania w słoikach, puszkach lub opakowaniach próżniowych, zupy i sosy instant (w proszku lub w kartonach), dania instant (puree ziemniaczane, makarony w kubkach), mrożone dania, takie jak kotlety czy nuggetsy,
• produkty mięsne i rybne, np. parówki, konserwy mięsne i rybne, mięsa mielone z dodatkami chemicznymi, wędliny wysoko przetworzone,
• produkty zbożowe, np. słodzone płatki śniadaniowe (m.in. czekoladowe, miodowe), pieczywo tostowe o długim terminie ważności, gotowe mieszanki do wypieków (np. muffinki czy chleby w proszku), gotowe do podgrzania naleśniki i gofry,
• tłuszcze i dodatki do żywności, np. margaryny twarde, gotowe dressingi do sałatek, sosy, ketchup, kostki rosołowe i buliony w proszku,
• nabiał, np. lody przemysłowe, sery topione, przetworzone sery żółte, przekąski mleczne z dodatkami (np. jogurty z chrupkami czy wsadem owocowym).

Dlaczego żywność przetworzona jest niezdrowa? Ponieważ cechuje ją wysoka gęstość energetyczna oraz duża zawartość soli, cukrów, uwodornionych tłuszczów trans i nasyconych kwasów tłuszczowych i dodatków do żywności, a minimalna zawartość błonnika i substancji odżywczych (niska wartość odżywcza). Czym to skutkuje?

Przetworzona żywność a układ odpornościowy

Wysoka zawartość cukrów, tłuszczów trans i soli w przetworzonej żywności może wywoływać i podtrzymywać przewlekły stan zapalny w organizmie, jednocześnie osłabiając układ odpornościowy.

Dieta zasobna w produkty wysoko przetworzone i uboga w substancje odżywcze oraz błonnik może wywoływać zaburzenia mikrobioty jelitowej (która jest ważna dla zdrowia jelit i poprawnego funkcjonowania układu pokarmowego, ale także dla dobrostanu organizmu i odporności).

Jak przetworzona żywność wpływa na metabolizm i układ pokarmowy?

Żywność wysoko przetworzona może prowadzić do rozwoju wielu niebezpiecznych stanów związanych z zaburzeniem metabolizmu. Najczęściej odpowiada za to nadmierne spożycie cukrów prostych i syropu glukozowo-fruktozowego, także wysoka kaloryczność, oraz obecność sztucznych słodzików i innych dodatków. To prowadzi do rozwoju insulinooporności, cukrzycy, zaburzeń hormonalnych, nadwagi i otyłości, także zespołu metabolicznego.

Dlaczego unikać przetworzonej żywności? Ponieważ może wywoływać podrażnienia żołądka i zaburzać równowagę mikroflory jelitowej, powodować reakcje nadwrażliwości, zwiększać ryzyko wielu chorób (np. niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby). Uważa się, że to czynnik ryzyka śmiertelności z bardzo różnych przyczyn.

Przetworzona żywność a zdrowie układu sercowo-naczyniowego

Obecne w żywności wysoko przetworzonej tłuszcze trans mogą podnosić poziom "złego" cholesterolu LDL i obniżać "dobry" cholesterol HDL, co sprzyja miażdżycy.

Z kolei nadmiar soli zwiększa ryzyko nadciśnienia tętniczego, które jest jednym z głównych czynników ryzyka chorób układu sercowo-naczyniowego.

Związek między przetworzoną żywnością a chorobami cywilizacyjnymi

Przetworzona żywność jest również związana z wieloma chorobami cywilizacyjnymi, nie tylko w obrębie układu pokarmowego, hormonalnego czy metabolicznego. Zwiększa też ryzyko chorób nowotworowych (piersi, gruczołu krokowego i raka jelita grubego) oraz chorób neurodegeneracyjnych, takich jak stwardnienie rozsiane i choroba Parkinsona, a także osłabienie funkcji poznawczych.

Dieta zasobna w przetworzoną żywność wpływa na starzenie się. Dzieje się tak, ponieważ obecne w niej szkodliwe substancje zwiększają produkcję wolnych rodników, które przyspieszają starzenie komórkowe.

Jednocześnie jeśli jadłospis jest ubogi w składniki odżywcze i antyoksydanty, może prowadzić do skrócenia telomerów, markerów starzenia się komórek. Procesy starzenia mogą również przyspieszać przewlekłe stany zapalne oraz choroby.

Dbać o siebie, prowadząc higieniczny tryb życia. Jego ważnym elementem jest zdrowa dieta, która polega na unikaniu wysoko przetworzonej żywności i wybieraniu naturalnych, nieprzetworzonych lub minimalnie przetworzonych produktów. Warto zadbać, by obecne w niej były świeże warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty i zdrowe tłuszcze.